Gastblog: ICT en de schoolleider?

Dit is een gastblog van Ronald Akkerboom. Hij is directeur bij SCOH in Den Haag.

In de afgelopen tijd heb ik naar aanleiding van de vraag of ik ook niet eens een gast blog zou willen “posten” veel nagedacht over een interessant stukje… Waar zitten de lezers op te wachten? Wat zouden ze wellicht van mij willen horen en hoe kijk ik er eigenlijk tegenaan? Een leuk aantal vragen die me bezig hebben gehouden en tot een ontluisterende gedachte hebben geleid…. “Ik weet het niet!” Eigenlijk is alleen het uitroepteken een zekerheid. Dus dat is al een mooi begin van mijn gastoptreden…. Wat rest me dan? Een uitleg? Ja, daar zal ik dan maar eens mee beginnen…. Waarom weet ik het niet?

Een klein stukje over mezelf. Ik ben in 1998 begonnen als leerkracht in het basisonderwijs en na 7 jaar voor de klas ben ik via de spreekwoordelijke ladder opgeklommen tot directeur. Ik heb voor mijn huidige baan ondertussen ongeveer 15 jaar gestudeerd en heb nu ook een mastersdegree op zak. Master Educational leadership.  Je zou veronderstellen dat ik er wel IETS van weet. Al was het alleen maar omdat ik nu ondertussen bijna 14 jaar in leidinggevende functies werkzaam ben. Bovendien heeft het schier ongrijpbare begrip “ leiderschap” mijn interesse en dus lees ik alles wat los en vast zit.  Ik mag met een zekere mate van zelfverzekerdheid zeggen dat ik wel een beetje weet hoe je moet innoveren binnen een school en hoe je projecten tot een succes kunt maken. Ik heb het geluk gehad dat ik samen met mijn team grote successen heb weten te behalen.

Als directeur van een basisschool heb je het geluk dat er een groot aantal onderwijskundige vraagstukken makkelijk laten verklaren door reeds gedaan onderzoek. Een eenvoudige google sessie levert vaak veel resultaten op en als je als schoolleider een beetje om je heen kijkt en je oren te luisteren legt bij anderen, dan weet je al vrij snel waar Abraham de mosterd haalt en wat verstandig is om wel en niet te doen.  Jaap Peters schreef in het boek “Leiding geven aan professionals, niet doen”  bijvoorbeeld over hoe je als schoolleider het beste kunt werken met hoogopgeleide leerkrachten die hun vak goed verstaan. Robert Marzano heeft met zijn metaonderzoeken bewezen welke activiteiten een “hoog rendement”  opleveren en Michael Fullan, Andy Hargreaves en Viviane Robinson hebben een groot aantal good practices beschreven die geleid hebben tot slimme en doordachte activiteiten die zichzelf bewezen hebben. Eric Verbiest en Peter Senge hebben veel geschreven over een professionele cultuur binnen een school en hoe je daar het beste aan kunt werken. Een schoolleider staat er in die zin niet alleen voor. De beste stuurlui staan aan de wal klaar met allerlei adviezen waar je als schoolleider zelf prima een selectie uit kunt maken. Zo kun je als directeur van een school invulling geven aan je primaire taak: Leiding geven aan ontwikkeling(= sturen op onzekerheid).

Daarnaast heb je natuurlijk de verantwoordelijkheid voor de tent en de besognes van alle dag. Ziektevervanging, ouders die wat willen vragen, leerkrachten die je raad of steun nodig hebben en leerlingen die zo nu en dan even om een gesprek vragen. De financiën moeten goed geregeld zijn. De personeelsdossiers moeten netjes zijn en de mails moeten beantwoord worden. En ja… voor een ieder die daar nog niet een helder beeld van heeft… OOK een directeur moet zich verantwoorden en wordt gecontroleerd en heeft te maken met een zekere mate van afrekening. Voor zijn eigen handelen en dat van de school. Al met al is is het dus een prachtig vak met mindere kanten… net zo als ieder ander beroep.

Als laatste deel van mijn werk wil ik de relatie leggen met het vraagstuk van de ICT. Nu dan toch maar langzamerhand naar mijn handelingsverlegenheid. Want ik schrijf dit stuk om er misschien een beetje wijzer van te worden. Wat ik in de vorige alinea’s beschrijf is slechts een deel van mijn werk. Er zijn nog honderden taakjes en verantwoordelijkheden op te sommen die in sommige gevallen te saai zijn voor woorden. Er is alleen een taak die ik niet onberoerd wil laten. In de toekomst kijken!

In de laatste tijd horen we in het onderwijs steeds meer over de 21st century skills. Kennisnet heeft hiervan een model gepresenteerd en Joke Voogt timmert in Nederland hard aan de weg op dit gebied.  Ik merk dat de koppeling gemaakt wordt tussen wat er in de toekomst van werknemers wordt verwacht, welke vaardigheden ze dan zouden moeten bezitten en de rol die ICT daar bij speelt.

Ik merk op dat de discussie zich vooral richt op hoe het zou moeten. Heel veel mensen geven aan dat het op een bepaalde manier zou moeten gaan in het onderwijs. En daar zit nu voor mij de onzekerheid. “HOE HET ZOU MOETEN GAAN”. Als schoolleider kijk ik om me heen en luister goed. Ik hoor heel veel mensen die allemaal aangeven dat ze “HET” weten. Mij bekruipt het gevoel dat je, wanneer je 5 ict-ers in een kamer bijeen drijft, een vraag stelt over de manier waarop je het beste kinderen kunt voorbereiden op de toekomst, je minstens 7 verschillende antwoorden krijgt. Die antwoorden zijn dan ook nog vaak ongefundeerde meningen… en daar zit mijn pijn. Wat moet ik doen? Waar moet ik beginnen? Ik kan (net als thuis) op school een euro maar 1 keer uitgeven. En waar besteed ik dat aan? En waarom dan? Mijn doel is helder! Ik wil kinderen de basis meegeven voor een verdere ontwikkeling in de 21ste eeuw. Maar met welke middelen? De keuze is aan mijn team en mij, maar wij zijn ook verdeeld. Als leider moet ik dus ergens een keer een keuze maken en een beslissing nemen.

En hoe werk ik daar aan? We hebben met de leerkrachten wel eens een discussie gevoerd in het kader van 4 in balans. We hebben toen onze visie vastgesteld. ICT is een middel en niet een doel op zich. We hebben toen ook met elkaar gesproken over de vaardigheden die we aan kinderen mee wilden geven. De gedachte ging toen bijvoorbeeld uit naar: Presenteren met behulp van PowerPoint. De technologie staat echter niet stil en 2 jaar na de discussie die we met elkaar gevoerd hebben zijn de uitkomsten al weer hopeloos verouderd. De vaardigheden die wij voor ogen hadden doen al niet meer ter zake omdat bijvoorbeeld PowerPoint al lang niet meer de enige speler is op de markt van presenteren. Prezi, keynote, maar ook films van youtube worden tegenwoordig door leerlingen uit groep 8 benut om een spreekbeurt over hun favoriete huisdier extra luister bij te zetten. Wij moeten dus hoognodig ons beleid aanpassen… maar in hoeverre spreek je nog van beleid wanneer dat jaar in jaar uit veranderd moet worden?

Een voorbeeld van hoe mijn gedachtegang op dit moment in de praktijk wordt gebracht: Ik vind namelijk ECHT dat ICT te allen tijde een middel blijft en niet een doel is. Ik word dus ook (zie het voorbeeld van hiervoor) een beetje zenuwachtig van het beschrijven van (al te) concrete vaardigheden voor leerlingen.  Ik wil dus laten zien dat er middelen bestaan die het leven vereenvoudigen en/of aantrekkelijker maken. Zo kregen wij heel veel vragen van ouders die graag meer willen weten over de dagelijkse gang van zaken. Ze willen graag deelgenoot worden van waar hun kind mee bezig is. Om dat handen en voeten te geven willen we ouders op afstand mee laten kijken (20 ouders achter in de klas is geen succes). Met een aantal apps die er tegenwoordig zijn (in ons geval klasbord) is het mogelijk om ouders in een veilige omgeving “twitterachtig”  mee te laten kijken in de klassen van hun kinderen. Met de aanschaf van een ipod touch voor iedere klas (makkelijk te beheren en handzaam) en de app zijn we nu in staat om ouders iets meer te betrekken bij het onderwijs dat we geven.  Voor de leerlingen zijn we op die manier ook een voorbeeld van wat je kunt doen met sociale media en hoe je dat in kunt zetten in je dagelijkse leven. ZO leren we de kinderen iets bij en benutten we de ict materialen als middel om te komen tot…. En ondertussen? Maar hopen dat we nog meer toepassingen kunnen vinden voor die Ipods, want anders zijn het best dure fototoestellen…

In mijn gedachte werkt het zo… Maar ja… dit hele project hangt van toevalligheden aan elkaar. Als een collega van mijn vriendin niet toevallig op deze app gestuit was, als mijn ict coördinator niet toevallig de mogelijkheden van een ipod touch onder mijn aandacht had gebracht, als ik niet toevallig een beetje geld over had gehouden en als er niet toevallig in het team een paar enthousiastelingen waren geweest die er al mee werkten… dan hadden we de oudercommunicatie misschien op een hele andere manier aangepakt.

Dit is een heel klein voorbeeldje van hoe de dingen soms lopen. Maar nu dat hele grote vraagstuk: Hoe zorg ik er voor dat de leerlingen van mijn school klaar zijn voor de toekomst met de middelen die we nu nog niet eens kennen? En hoe zorg ik er voor dat mijn beleid niet van toevalligheden aan elkaar hangt?

Zo zijn er voor mij een groot aantal dilemma’s: “Desktops of tablets?” of iets er tussenin? “Alleen bovenbouw of de hele school?”  “Alles op school of ook iets thuis?” “Een leerkracht meer of investeren in ICT?” “schriften de deur uit of nog even niet?”

Naar wie luister ik? Bij wie ga ik kijken? Wat is bewezen effectief? Hoeveel gaat dat kosten? Wat is dan het rendement? Wie kan me iets vertellen over de hoogte van de onderwijsopbrengsten?

Als schoolleider wordt wel eens van mij verwacht dat ik een antwoord weet op deze vragen en dilemma’s. Maar… en dan zijn we weer bij het begin: IK WEET HET NIET! Wie kan me verder helpen?

Wie weet is er een mooi spel van te maken. In mijn blogje heb ik nu een aantal zaken uitgelegd. Ik hoop dat ik daarmee duidelijk heb gemaakt hoe ik naar bepaalde dingen kijk. Als je dat alles in ogenschouw neemt: Wat zou dan jouw advies zijn? En kun je dat advies onderbouwen?  Ik daag je bij dezen uit!


Ronald, bedankt voor jouw bijdrage.
Deze gastblog is de vierde in een serie gastblogs die de komende tijd op WitBlauw zullen verschijnen. Gedurende mijn werkzame leven ben ik inmiddels veel voorbeelden tegengekomen van onderwijsmensen die technologie op een doordachte, handige of pragmatische manier inzetten in hun onderwijs. Deze goede voorbeelden verdienen het om gedeeld te worden. Met deze gastblogs wil ik bijdragen aan de zichtbaarheid hiervan.
Als je ook zo'n gastblog wilt schrijven, omdat je technologie op een doordachte, handige of leuke manier inzet, laat het dan weten. Je kunt hieronder reageren of via het reactieformulier op het tabblad contact. Commerciële uitingen zullen overigens genegeerd worden.