zondag 27 december 2020

Gaat het goed met ons? (6) - Living Planet Index WWF


In de voorgaande posts hebben we gezien dat de oneindige groei van het bbp als signaal of het goed met ons gaat, niet voldoet voor de lange termijn. In het donutmodel zien we dat we rekening hebben te houden met de draagkracht van de Aarde. Als we willen dat het goed met ons gaat, moeten we zorgen dat het goed met de wereld gaat. Eén van de manieren om dat te meten is de Living Planet Index.

Dit is een monitoringsprogramma waarin het Wereld Natuur Fonds samenwerkt met partners om in kaart te brengen hoe het gesteld is met de biodiversiteit in de wereld. Zij tellen diersoorten op land en in zoet- en zoutwatersystemen. Iedere twee jaar brengen zij hierover verslag uit. Het nieuwste rapport is te downloaden van de site van het WWF.

Bovenstaande grafiek komt uit dat monitoringsprogramma. En het is overbodig om te zeggen dat we ergens een afslag gemist hebben. De grafieken die laten zien hoe het met de Aarde is gesteld, zullen uiteindelijke bepalend zijn voor de vraag of het in de toekomst goed met ons gaat.



Gaat het goed met ons? (5) - Brede Welvaarts Indicator Rabobank en UU

 


De Rabobank heeft in samenwerking met de Universiteit Utrecht de Brede Welvaarts Indicator ontwikkeld. Hierboven in grafiek gezet (blauwe lijn) met daarbij ook het bbp genoemd. 

De BWI is opgebouwd uit de volgende elf dimensies die iets zeggen over hoe goed het met ons gaat.

  • Gezondheid
  • Onderwijs
  • Milieu
  • Veiligheid
  • Materiële welvaart
  • Banen
  • Sociale connecties en vertrouwen
  • Maatschappij
  • Balans werk en privé
  • Wonen
  • Subjectief welzijn
Meer informatie over hoe deze elf dimensies samengevat worden in één getalsmatige indicator is te vinden in dit rapport via deze website.
Deze indicator ziet er net zo eenvoudig uit als die van het bbp, maar omvat dus allerlei andere gegevens dan alleen het geld dat in een samenleving rondgaat.
Interessant is ook het beeld dat de BWI veel minder gevoelig is dan de groei (of krimp) van het bbp. De pieken en dalen zijn veel minder aanwezig. Dat geeft een beeld van een samenleving die veerkrachtiger en stabieler is dan wanneer je naar het bbp zou kijken.
Als we in de toekomst ook willen kunnen zeggen dat het goed met ons gaat, moeten we goed voor de Aarde zorgen. Jammer aan dit model is dat de zorg voor onze Aarde samengevat wordt in (maar) één van de elf dimensies. Als het model echt bruikbaar wil zijn, hebben we meer dimensies nodig die iets zeggen over de zorg voor de Aarde.

Gaat het goed met ons? (4) - Better Life Index OECD

 


De Better Life Index brengt in beeld hoe goed het met ons gaat. Bovenstaand een plaatje dat de vergelijking tussen landen weergeeft. Deze index is samengesteld door de OECD. Daarin werken landen samen om beleid te maken dat ervoor zorgt dat vooruitgang, gelijkheid, kansen en welzijn voor iedereen verbeteren. Als je die verbetering wilt meten, helpt zo'n index dan natuurlijk.

Deze index zet gegevens over de volgende onderwerpen op een rij:

  • Huisvesting
  • Inkomen
  • Werk
  • Gemeenschap
  • Onderwijs
  • Milieu
  • Maatschappelijke betrokkenheid
  • Gezondheid
  • Tevredenheid
  • Veiligheid
  • Balans tussen werk en privé
Ook per onderwerp kun je zien welke positie je land inneemt ten opzichte van andere landen. Als je nieuwsgierig bent hoe dat er voor Nederland uitziet, kijk je hier. 
Daaruit kun je concluderen dat het nu goed met ons gaat. Dit model zet landen naast elkaar in een soort competitie. Als we ook willen dat het in de toekomst goed met ons gaat, moeten we zorgen voor onze Aarde. En dit model zorgt er eerder voor dat we elkaar als concurrenten zien. Als we zo naar onszelf kijken, wordt samenwerken om voor de Aarde te zorgen lastiger gemaakt.

Gaat het goed met ons? (3) - Monitor Brede Welvaart CBS

 


Bovenstaand zie je een onderdeel van het model van Brede Welvaart van het CBS. Het totale model omvat drie van deze plaatjes. Dit is 'Brede Welvaart - Hier en Nu'. En dan is er ook nog 'Brede Welvaart  - Later', en 'Brede Welvaart - Elders'. Het werkt steeds als een stoplichtmodel. Het bbp staat in ieder plaatje vermeld en is op 12.00 uur gezet. Blijkbaar wordt die belangrijk gevonden als referentiepunt. Die groei staat op 2% is daarmee groen. Maar in de vorige post hebben we gezien dat dat op termijn onhoudbaar is als statement dat het goed met ons gaat.
In dit model onderscheidt het CBS verder verschillende gebieden met steeds een ander aantal indicatoren die ze vervolgens groen, grijs of rood kleuren. Dat geeft informatie over hoe goed het met ons gaat.

In het 'Hier en Nu' worden acht hoofdthema's onderscheiden:
  • Welzijn - Het gaat hier om de waardering die mensen geven voor hun eigen leven.
  • Materiële welvaart - Dit omvat het besteedbaar inkomen om kleuring te geven aan het eigen leven.
  • Gezondheid - Hier worden zaken als chronische ziekten, voeding en overgewicht in meegenomen.
  • Arbeid en vrije tijd - Deze indicatoren geven informatie over de balans tussen werk en vrije tijd.
  • Wonen - Hierbij gaat het om de beschikbaarheid van huisvesting.
  • Samenleving - Hieronder valt het vertrouwen in het politieke systeem en het systeem voor rechtspraak, maar ook de verbondenheid die mensen onderling ervaren.
  • Veiligheid - Zowel het ervaren gevoel van veiligheid als ook de feitelijkheden over misdaad vinden hier hun plek.
  • Milieu - Onder deze noemer valt schone lucht, schoon water, gezonde natuur en biodiversiteit.



Voor 'Later' is de taart verdeeld in vier soorten kapitaal. De gedachte achter deze visualisatie is dat hier getoond wordt aan welk kapitaal we bouwen om ervoor te zorgen dat het met latere generaties ook goed gaat. Die vier soorten kapitaal volgens het CBS zijn:
  • Economisch kapitaal - Geld, spullen, infrastructuur, kennis, ict-systemen. Door de beschikbaarheid hiervan is het mogelijk om economische groei te realiseren.
  • Natuurlijk kapitaal - grondstoffenvoorraden, kwaliteit van de natuurlijke systemen (water, lucht, bodem, biodiversiteit) en duurzame energiewinning.
  • Menselijk kapitaal - Productiviteit en arbeid in relatie tot gezondheid en opleidingsniveau.
  • Sociaal kapitaal - Het vertrouwen dat mensen in elkaar en in instituties hebben.



De taart voor 'Elders' is verdeeld in twee stukken (naast weer het taartpuntje bbp). Deze twee stukken laten de impact van onze welvaart zien op andere landen in de wereld. Deze twee onderdelen zijn:
  • Handel en hulp - Door handel te drijven met andere landen, en ontwikkelingssamenwerking aan te bieden, dragen we bij aan het vergroten van de welvaart elders.
  • Milieu en grondstoffen - Dit geeft informatie over onze ecologische voetafdruk door o.a. grondstoffenwinning in andere landen en transport van goederen.
Het CBS tracht met dit model voor Brede Welvaart in beeld te brengen hoe goed het met ons gaat. En dan vooral op een manier die breder kijkt dan de economische groei over een kwartaal of een jaar. Dat laatste vind ik nastrevenswaardig. Meer eenvoud zou mijn inziens ook welkom zijn. 
En het bbp zou hierin anders gekleurd moeten worden als we op lange termijn kijken of het goed voor ons is. De groei moet eruit.

Meer informatie over dit model vind je hier.

Gaat het goed met ons? (2) - Donut

 


Hierboven zie je het donut-model. Econoom Kate Raworth ontwikkelde dit model rond 2011/2012 voor een publicatie van Oxfam en bracht hierover in 2017 het boek Donuteconomie uit. Dit model kan belangrijk zijn om te bepalen of het goed met ons gaat.

In de binnenste cirkel staan zaken die we voor elkaar moeten hebben om een minimale levensstandaard te hebben waarvan we kunnen zeggen: het gaat goed met ons. 

  • Voedsel - Iedereen heeft voldoende te eten.
  • Water - Toegang tot drinkwater en sanitaire voorzieningen.
  • Energie - Toegang tot elektriciteit en voorzieningen om hygiënisch te kunnen koken.
  • Netwerken - In tijden van nood bij iemand kunnen aankloppen en toegang tot internet.
  • Huisvesting - Iedereen een fatsoenlijk dak boven het hoofd.
  • Seksegelijkheid - Mate waarin mannen en vrouwen gelijk behandeld worden, zowel in maatschappelijke positie als op het gebied van inkomen.
  • Sociale rechtvaardigheid - Verdeling van het geld tussen rijken en armen.
  • Politieke inspraak - Ieders stem wordt gehoord.
  • Vrede en gerechtigheid - Aanpak van criminaliteit en corruptie.
  • Inkomen en werk - Iedereen heeft zinvol werk en voldoende geld.
  • Onderwijs - Kinderen gaan naar school en analfabetisme wordt teruggedrongen.
  • Gezondheid - Terugdringen van kindersterfte en handhaven of verhogen van de levensverwachting.

De gedachte van het meten van de economische groei is lang geweest dat als de economie groeit, dat de bovenstaande zaken ook 'vanzelf' mee verbeterden. En daarom is economische groei zo belangrijk gemaakt. Daar valt trouwens het één en ander op af te dingen, maar dat voert nu te ver. Daarvoor lees je het boek maar.

Dus tot zover zitten economische groei en de binnenring van de donut nog redelijk op één lijn.

Maar de donut zegt nog meer. Want zorgen voor een minimaal niveau van de binnenring is één. Maar er is ook een buitenring. En de (oneindige) groei van het bbp-cijfer houdt helemaal geen rekening met de buitenste ring. Die buitenring geeft namelijk de draagkracht van de Aarde aan. Daarbij gaat het om zaken waar we voor moeten zorgen om de Aarde levend te houden. En eerlijk gezegd zijn we daar nog niet zo goed in. Volgens Kate Raworth zijn dit de belangrijkste dingen om in de gaten te houden:

  • Verzuring van de oceanen - Dit zorgt ervoor dat koralen, schelpdieren en dergelijke niet goed meer kunnen groeien. En dat brengt de ecosystemen van de oceanen in gevaar.
  • Chemische vervuiling - Door het vrijkomen van synthetische stoffen en zware metalen in het milieu komen ecosystemen in gevaar omdat ze de vruchtbaarheid van organismen negatief beïnvloeden. 
  • Stikstof- en fosforverzadiging - Kwetsbare natuur kan niet omgaan met een teveel aan stikstof en fosfor dat in de vorm van kunstmest gebruikt wordt, en daardoor komen ecosystemen onder druk te staan.
  • Zoetwateronttrekking - Teveel watergebruik kan er toe leiden dat bronnen en reservoirs opdrogen. Als er in een gebied geen water meer is, houdt het leven grotendeels op.
  • Grondconversie - Menselijk grondgebruik dringt de natuur terug. Allerlei natuurlijke processen worden hierdoor verstoord.
  • Vermindering van biodiversiteit - Dit is vooral belangrijk voor de veerkracht van ecosystemen. Hoe minder diversiteit, hoe groter de kans op onomkeerbare veranderingen in ecosystemen.
  • Luchtvervuiling - Niet alleen belangrijk omdat mens en dier potentieel schadelijke stoffen inademen, maar ook omdat microdeeltjes in de lucht patronen van regenval kunnen veranderen.
  • Aantasting van de ozonlaag - Dit is onze bescherming tegen de UV-stralen van de zon.
  • Klimaatverandering - Hogere temperaturen zorgen voor een hogere zeespiegel en een andere dynamiek in weerpatronen. Meer extremen zoals stormen, droogte of hevige regenval zijn dan te verwachten.

Als we op de lange termijn ook goed voor onszelf willen zorgen, moeten we goed voor de Aarde zorgen. Als we dat niet doen, roepen we allerlei problemen over onszelf af. En die problemen zorgen er op hun beurt weer voor dat de zaken uit de binnenring bedreigd worden. Het gaat dus om het vinden van een balans. En oneindige groei hoort daar niet in thuis.

De donut geeft ons dus een beeld waarmee we in kaart kunnen brengen hoe goed het met ons gaat, en beter nog: het geeft ons veel preciezer een beeld van de dingen die we moeten doen om beter voor onze Aarde en daarmee voor onszelf te zorgen.

Zo snel mogelijk terugveren naar een bekende economische groei van het bbp ligt dan niet voor de hand.

Gaat het goed met ons? (1) - BBP en RIVM

 


Dit is een grafiek van de economische groei van het CBS. Steeds breed in het nieuws uitgedragen als belangrijkste signaal van hoe goed het met ons gaat. En als je die grafiek zo bekijkt, is het dramatisch gesteld. Want onder deze grafiek ligt ook de aanname dat die lijn altijd van linksonder naar rechtsboven moet gaan. De verstoring die we nu zien, is ongekend. Als je aan dit beeld moet afmeten hoe goed het met ons gaat, dan kun je niet anders concluderen dan dat de groei omhoog moet. Zo snel mogelijk terug naar het oude niveau.




En de grafiek hierboven is van het RIVM. Deze geeft het aantal doden weer als gevolg van de pandemie. Dramatische cijfers. Zeker als je ze op individueel niveau probeert voor te stellen. Hier ligt veel leed onder. Als je hieraan af moet meten, hoe goed het met ons gaat, kun je niet anders concluderen dan dat die sterftecijfers naar beneden moeten.

Een hele tijd geleden ben ik gestopt met het volgen van het nieuws. Dat had positieve effecten, en als je daar nieuwsgierig naar bent, verwijs ik naar de link uit de vorige zin. Dit jaar is in veel opzichten anders. En ook mijn nieuwsconsumptie is weer toegenomen. Helaas eigenlijk. Want als ik het nieuws bekijk, zie ik een beeld van onze samenleving dat niet fijn is om naar te kijken. En dat komt ook mede doordat de teneur van het nieuws wordt bepaald door de grafieken hierboven. Kommer en kwel. 

De vraag die de laatste tijd in mijn hoofd zit, is de vraag of we wel naar de juiste dingen kijken om te zien of het goed met ons gaat.