Pietendiscussie en veranderkunde

Zal ik wel, zal ik niet...? Nou, toch maar op publiceren gedrukt...

Met verbazing sla ik de pietendiscussie gaande. Ik zie hem tot nu toe vooral in vol ornaat in mijn facebook nieuwsoverzicht voorbij komen. Daar wordt flink geliked en gedeeld door voor- en tegenstanders van geschminkte mannen. (Bassie zou er jaloers op zijn. ;-) ) Gelukkig zijn beide 'kampen' ongeveer even goed vertegenwoordigd tussen mijn facebookvrienden. En dat maakt het voor mij persoonlijk makkelijker om meer afstand te nemen van de inhoud van de discussie. Ik heb me eerlijk gezegd tot nu toe ook nog niet uitgesproken. Ik observeer en sla gaande. Met groeiende verbazing.

Ruzie op het schoolplein
Als ik er door mijn oogharen naar kijk, zie ik twee kinderen die ruzie met elkaar hebben op het schoolplein omdat de één -onbedoeld- het spel van de ander verstoorde. Ik weet niet of je daar ervaring mee hebt, maar vaak is het erg lastig om die twee partijen nader tot elkaar te brengen. Ze hebben allebei een punt, maar de één in het gelijk stellen is gelijk aan de ander ongelijk geven. Er wordt vaak een hele geschiedenis bij gehaald van allerlei dingen die er maar zijdelings mee te maken hebben, en in het kort komt het erop neer dat de kinderen elkaar gewoon niet zo goed kennen omdat ze eigenlijk nooit met elkaar spelen (en dat ook niet willen). Om daar toch nog een beetje oké uit te komen, gebruik je vanuit je rol als opvoeder vaak je macht als onafhankelijke partij die beide partijen vraagt om een beetje water bij de wijn te doen. Meestal komt dat dan weer neer op een 'verplicht' handenschudden en sorry-zeggen. Je lost er niets wezenlijks mee op, maar ach, zo belangrijk was het nou ook weer niet. Daarna gaan de twee kinderen uit elkaar en verdwijnen met een beetje geluk weer ieder in hun eigen spel. Zolang ze elkaar niet tegenkomen, is het probleem de wereld uit.

Met de Pietendiscussie kan dat helaas niet. En dus moet er bij minimaal één partij iets veranderen. Nou ziet het er niet naar uit dat één van beide kampen van plan is om uit zichzelf water bij de wijn te doen. En er is ook niet echt een hogere macht die dit zaakje een beetje kan coördineren. Het zal er op neer komen dat de beide partijen naar een oplossing moeten toegroeien, en allebei een beetje zullen toegeven. Uiteindelijk kom je dan tot de conclusie dat het nou ook weer niet zo belangrijk was. Dat gaat echter niet vanzelf, dat heeft tijd en aandacht nodig van de betrokkenen. En daar zitten we nu middenin.

Veranderkunde
Dit fenomeen is voor mij erg interessant om naar te kijken vanuit de veranderkunde. Ik nodig je uit om even met me mee te kijken vanuit dat perspectief.
Volgens het boekje 'Help, onze ijsberg smelt' (een aanrader) is er een aantal principes dat bij het managen van veranderingen om de hoek komt kijken. Die principes zijn:

1. Creëer een gevoel van urgentie
2. Verzamel een leidend team
3. Ontwikkel een visie en strategie voor de verandering
4. Communiceer om draagvlak en betrokkenheid te creëren
5. Maak het anderen mogelijk om te handelen
6. Genereer korte-termijn successen
7. Houd het tempo vol
8. Creëer een nieuwe cultuur

Volgens mij is het gevoel van urgentie er nu. Half Nederland heeft het er immers over. En de andere helft leest en kijkt mee. Er is een gevoel dat er iets moet gebeuren. Sommigen willen dat per se niet, anderen juist wel. Er is spanning alom. En dat moet ook, want dat is het gevoel van urgentie.
Puntje twee is al in orde omdat het team van het Sinterklaasjournaal in wezen het leidende team is. Er wordt vooral naar hun inspanningen gekeken. Zij bepalen grofweg de richting van de discussie door de voorstellen die zij in de verhaallijn doen. Ik vind dat zij het er niet slecht van af brengen. (Maar dat terzijde.)
Met punt 3, 4 en 5 zijn we nu eigenlijk druk bezig. We hebben een visie nodig die vertelt waar we heen willen met dit feest. Het uitgangspunt lijkt inmiddels langzaam te bewegen in de richting van 'een feest dat voor iedereen leuk is'. Om die visie scherp te krijgen en een strategie uit te stippelen voor de verandering moet er veel gecommuniceerd worden om draagvlak te creëren (punt 4). En dat gebeurt, ook al zijn de bewoordingen soms wat scherp en lijkt het erop dat de meningen polariseren. Maar er wordt veel over gesproken. Het draagvlak voor dé oplossing is er nog niet. Dus daar moet aan gewerkt worden. Wel is er veel betrokkenheid. De verhaallijn van het Sinterklaasjournaal maakt het anderen mogelijk om te handelen (punt 5). De verhaallijn laat tot nu toe veel ruimte voor allerlei alternatieven (clownspiet, roetpiet, regenboogpiet, stroopwafelpiet, witte hulppiet), ook voor een terugweg naar de traditionele piet. Daarmee is het nu vooral een kwestie van tijd.
Lokale sintvieringen (ook op basisscholen) kunnen putten uit de ideeën die door de landelijke televisie geopperd worden. Het is nu zaak dat we met elkaar verkennen welke pietbeelden acceptabel genoeg zijn om er voor te zorgen dat het sinterklaasfeest voor iedereen leuk is. Als men blijft vasthouden aan oude denkbeelden is dit punt erg moeilijk. Maar daar ligt eigenlijk de uitdaging voor elke verandering. De grootste impact zit 'm vaak in het loslaten van de oude ideeën. En in dit geval zullen zowel voor- als tegenstanders daar vooral aan moeten werken.
Als je de beelden van de lokale vieringen tot nu toe bekijkt, ziet het er echter niet naar uit dat een verandering op handen is. De traditionele piet is veruit de enige piet die je daar ziet. Alsof lokale sinterklaasorganisaties het experiment niet aandurven. Je weet wat je hebt, maar je weet niet wat je krijgt, lijkt het motto. Ik ben benieuwd hoe dat straks is bij de vieringen op basisscholen.

Hoe de punten 6, 7 en 8 zich zullen manifesteren is nog niet duidelijk. Daarvoor zullen nu -in mijn ogen- eerst de organisatoren van lokale sintfeesten moeten bewegen. En dat zal zichtbaar gemaakt moeten worden zodat je in hoog tempo korte termijn successen kunt vieren (punt 6 en 7). En pas daarna kun je spreken van het creëren van een nieuwe cultuur (punt 8). Ik ben benieuwd of het zover komt en in welke hoedanigheid je dat terug ziet.

Verandering als enige constante
Eigenlijk is het gek dat deze verandering van het Sinterklaasfeest met zoveel 'gedoe' gepaard gaat. Want er zijn talloze veranderingen en wijzigingen aangebracht in het oorspronkelijke feest. Denk je bijvoorbeeld echt dat Sinterklaas al sinds de veertiende eeuw met een stoomboot aankomt? Is Piet nog steeds degene die jou straft met een roe als je stout bent geweest? En, is Piet nog steeds per definitie een man? Om maar drie wijzigingen te noemen die ooit best veel impact hebben gehad op het beeld van het Sinterklaasfeest.
Door de tijd heen weet je eigenlijk maar één ding zeker: verandering is de enige constante. Dat geldt ook voor het Sinterklaasfeest. We zouden ons niet moeten focussen op het wel of niet toelaten van de veranderingen, maar op de invloed die je (soms in zeer beperkte mate) kunt uitoefenen op de richting van de verandering.
Ook met betrekking tot de pietendiscussie kunnen we er eigenlijk al van uit gaan dat de verandering al is ingezet. Dit waait niet over; dit verdwijnt niet zomaar uit beeld; het gaat echt niet vanzelf weg. Laten we er nu voor zorgen dat het in de richting gaat die voor iedereen voldoet. Maak van voor- en tegenstanders medestanders. En begin daarbij bij jezelf en je eigen opvattingen. Zo moeilijk is het nou ook weer niet om je in te leven in een ander. Of wel?