ICT leerlijn deel 2

Op de dag dat de wereld zou vergaan, postte ik een berichtje met als onderwerp de vergelijking tussen een leerlijn voor bewegingsonderwijs en een leerlijn voor ICT. Deze blogpost is een vervolg daarop.

Laat ik eerst eens ingaan op de indeling voor bewegingsonderwijs zoals ik hem zelf op de pabo geleerd heb. (Dat is trouwens ook al weer zo'n 15 jaar geleden. Dus echt recent kun je het niet noemen. Maar daar ga ik voor het gemak even aan voorbij.)

Die leerlijn is ontwikkeld door de projectgroep bewegingsonderwijs in Amsterdam in begin jaren 90 en heeft toen geresulteerd in losbladige map waarin de leerlijn beschreven stond. Zij baseerden zich op een eerdere uitgave van het werkboek bewegingsonderwijs voor de basisschool. Beide uitgaven werden bij mij op de pabo gebruikt door de sectie bewegingsonderwijs. Personen die aan beide boeken hebben meegewerkt zijn Marco van Berkel (SLO) en Chris Hazelebach (Windesheim?).
Het document dat nu recent en relevant is, zou volgens mij Het Basisdocument Bewegingsonderwijs voor het Basisonderwijs' zijn. Dat is echter niet in mijn bezit. Dus daarop kan ik me niet baseren. Dat zou voor nu ook te ver voeren. Ik pretendeer helemaal niet om het niveau te halen dat zij voor bewegingsonderwijs inmiddels neergezet hebben. Het gaat (vooralsnog) om het idee. Reacties zijn welkom.

Betekenisgebieden
Eerst eens een uitleg over hoe het bij bewegingsonderwijs is opgezet. Ze hanteren daar verschillende bewegingsthema's of betekenisgebieden. In mijn tijd waren dat:
- Balanceren (glijden, klauteren, balanceren, rijden)
- Springen
- Zwaaien
- Mikken (kan ook samen met jongleren)
- Jongleren (kan ook samen met mikken)
- Tikspelen (inblijven en uitmaken)
- Doelspelen (passeren en onderscheppen)
Verder werden toen ook genoemd, maar niet uitgewerkt:
- Ritme en bewegen
- Zwemmen
- Stoeien

Hoofdprobleem
Het idee van het indelen in betekenisgebieden is, dat je per betekenisgebied een hoofdprobleem kunt definiëren. In de publicaties nemen zij als voorbeeld het balspel zoals voetbal, hockey of basketbal.
Bij die balspelen zou je als probleem bijvoorbeeld de volgende drie zaken kunnen formuleren:
- met alle officiële regels spelen
- aanvalssystemen kunnen toepassen
- op verschillende manieren iemand passeren
Zij kiezen er hier uitdrukkelijk voor om de eerste twee problemen niet te gebruiken, maar de laatste wel. Daarmee kies je ervoor om het voetbal-, hockey- of basketbalspel in je lessen in te zetten om met het betekenisgebied 'passeren en onderscheppen' aan de slag te gaan. In dat betekenisgebied kun je dan in je leerlijn een opbouw aanbrengen.

Het hoofdprobleem:
- moet betrekking hebben op de dominante bewegingsbetekenissen. (Keuze voor betekenisgebied legt gelijk ook je doelen van de bewegingsactiviteit vast.)
- moet langdurig boeiend kunnen zijn. (Net wel of net niet lukken.)
- moet ruimte bieden om op verschillende manieren deel te nemen. (Uitproberen, inspelen op interesse en mogelijkheden van de leerling.)

Bewegingssituaties
De betekenisgebieden worden dan verder uitgewerkt in bewegingssituaties. Er wordt een arrangement samengesteld met een voorstel. Het idee is dan dat de leerlingen in kleine groepjes met zo'n arrangement aan de slag gaan. Het voorstel is ook echt een voorstel, geen opdracht. Er moet ruimte zijn om uit te proberen en je eigen ding te doen. Als je merkt dat teveel leerlingen iets anders gaan doen, heb je als leraar het verkeerde arrangement gekozen.

Voorbeeld 'balanceren'
Een uitgewerkt voorbeeld van het betekenisgebied balanceren is misschien het meest simpel. Het hoofdprobleem van balanceren is: 'het uit evenwicht geraken ten opzichte van het weer in evenwicht komen'.
De bewegingssituatie die ik voor dit voorbeeld kies, is het stabiele grondvlak. Dat is eigenlijk gewoon een balk, een bank of een omgekeerde bank waar een leerling overheen loopt.
Een van de geformuleerde leerdoelen hierbij is: Leren balanceren in een rustig tempo zodat er op elk moment veilig van het grondvlak afgestapt kan worden.

De differentiatiemogelijkheden om het voor iedere leerling interessant te houden, zijn de volgende:
- obstakels op het grondvlak plaatsen
- verlengen van het grondvlak
- schuin plaatsen van het grondvlak
- hoger plaatsen van het grondvlak
- smaller grondvlak kiezen
- omdraaien op het grondvlak

Het bijzonder effectieve aan deze 'les' is dat er alleen een omgeving wordt neergezet en een voorstel. De omgeving is de balk. En het voorstel is 'loop er overheen'. En daarmee kan dan verder gedifferentieerd worden. In de praktijk zet je waarschijnlijk drie balken neer. Een lage, een hoge en een schuine bijvoorbeeld. Leerlingen kiezen zelf welke balk ze nemen.
Omdat je in groepjes werkt tijdens deze lessen, heb je naast dit arrangement nog twee of drie andere arrangementen neergezet. De leerlingen rouleren gedurende de les langs de arrangementen.

ICT onderwijs
Goed, tot zover de opzet van bewegingsonderwijs zoals ik hem ooit geleerd heb. Nu naar een ICT leerlijn in concept. Een voorlopige indeling in betekenisgebieden heeft mij wat hoofdbrekens bezorgd. Maar hieronder denk ik een grove opzet te hebben:

betekenisgebied programmeren
hoofdprobleem: het werkend krijgen van software of hardware.
mogelijke activiteiten: bedienen apparatuur, opstellen of hanteren van code, storingen oplossen, bestanden beheren, rechten bepalen, metadateren, stappenplannen maken en lezen.

betekenisgebied communiceren
hoofdprobleem: het effectief inzetten van technologische tools (software en hardware) om een boodschap over te brengen of te ontvangen.
mogelijke activiteiten: mailen, texting, videoconferencing, bellen, fora gebruiken, social media gebruiken, nettiquette hanteren.

betekenisgebied informeren of geïnformeerd raken
hoofdprobleem: het met behulp van technologie hanteren of hanteerbaar maken van informatie om tevoren gestelde doelen te bewerkstelligen.
mogelijke activiteiten: informatie opzoeken, informatie beoordelen, informatie verwerken, presenteren/publiceren

Over deze indeling en hoe dat dan verder uitgewerkt zou moeten worden, zal ik een derde blogpost in deze serie schrijven.
Reacties zijn erg welkom. Dat kan via de reactiemogelijkheid van dit blog, via twitter of via mail.
Mocht je zelf geen commentaar willen geven, maar wel iemand weten waarvan je vermoedt dat die persoon hier wel iets over te zeggen heeft, dan vraag ik je hierbij om deze blogpost bij diegene onder de aandacht te brengen.


(bron plaatje)

Meer lezen
ICT leerlijn vertoont gelijkenis met leerlijn bewegingsonderwijs
Informatievaardigheden voor leraren
Competentiemodel mediawijsheid